Kwartierstaat van Foekje Dillema

Kwartierdrager

1 Foekje Dillema, hardloopster, gymnastieklerares, geboren op 18-09-1926 te Burum, overleden op 05-12-2007 te Kollum op 81-jarige leeftijd, begraven op 08-12-2007 te Burum.
Na ruim een halve eeuw is er ineens veel nieuwe informatie over atlete Foekje Dillema, die in 1950 een onverwachte bedreiging leek voor Fanny Blankers-Koen. Vorige maand een uitzending van Sportpaleis De Jong en nu het boek 'Een koningin met mannenbenen. Fanny Blankers-Koen, atlete van de eeuw'. In dit prachtige werk van Kees Kooman - meer dan een aanrader - wordt pijnlijk nuchter alle opsmuk rond Blankers-Koen weggepoetst zonder afbreuk van haar enorme prestaties. Ook in het geval Dillema.
In de zomer van 1949 stond de complete Kuip op zijn kop tijdens een atletiekinterland tegen Italië. 'Toen Foekje daar zo liep', citeert Kooman een ooggetuige, 'dachten wij terug aan die zaterdagmiddag van de zevende augustus 1948, toen Fanny in Londen haar kunststukje uithaalde.' Waarmee bedoeld werd dat Blankers-Koen vanuit schijnbaar geslagen positie de Nederlandse Olympische estafetteploeg naar goud liep. In 1949 stal Dillema echter de show met een weergaloze race. Er moest iets heel geks gebeuren als ze niet internationaal zou doorbreken. Of een stel gekken tegenkomen, wat in haar geval gebeurde.
Zoals ik vorige maand beschreef, werd Dillema op schandalige wijze uit de Nederlandse ploeg gezet na een dubieuze seksetest. Die was 'noodzakelijk' omdat Dillema erg op een man leek. Uit Koomans boek blijkt echter dat er meer vrouwen met mannelijke eigenschappen op de sintelbaan liepen. Nota bene Blankers-Koen zelf werd hier op aangekeken. Maar Dillema werd hiervan slachtoffer, mede omdat Blankers-Koen had gezegd niet tegen een vent te willen lopen.
'Het is een vreemde uitspraak voor een vrouw', schrijft Kooman, 'die in de oorlog een 100 meter heeft gelopen tegen vijf mannen om in ieder geval weer eens een beetje tegenstand te ondervinden.' Bij de test werden voor de schijn nog andere atletes opgeroepen. Ze moesten plaatsnemen in een verlosstoel om hun vrouwelijkheid te laten betasten. Zelfs als iemand net moeder was geworden, moest het vrouw-zijn worden bewezen. Daarna werd Dillema schofterig uit de atletiekwereld geschopt.
Nooit wordt bekend wat er precies gebeurde en waarom, want alle mensen van de Atletiekunie zijn dood. Maar de betrokken atletes wijzen naar de familie Blankers, die hoe dan ook een nieuwe sprintheldin uit de geschiedenis wilde schrappen. Tot nu dus, alhoewel Kooman er een punt achter wil zetten. 'Foekje Dillema heeft de draad van haar vergalde leven zo goed mogelijk opgepakt. Ze wil maar een ding: rust in plaats van eerherstel. Laat hier geen twijfel over bestaan: het is mevrouw Dillema.' Ik zal er daarom nooit meer op terugkomen.
(NRC Handelsblad, 20 juni 2003).

Atletes Fanny Blankers-Koen en Foekje Dillema uit Burum.
(fragment uit column Frits Abrahams in NRC Handelsblad over de vandaag overleden atlete Fanny Blankers-Koen en Foekje Dillema uit Burum; 28 januari 2004).
"De harde, egocentrische kant van Fanny kwam scherp tot uiting in haar gedrag tegenover de donkerharige vrouw op de foto. Die vrouw was Foekje Dillema, een Friese atlete. De vrouwen stonden op die foto wel zo zusterlijk naast elkaar, maar onderhuids broeide er een felle animositeit, vooral van de kant van Fanny. Foekje deed nog maar twee jaar aan atletiek, toen ze al fenomenale tijden liep.
Fanny meed rechtstreekse duels met Foekje. "Ik loop niet tegen een vent", zei ze tegen collega's. Voor haar stond het vast dat de uit de kluiten gewassen Foekje een verklede man was. Maar was dat ook zo? Kees Kooman heeft er geen bewijzen van kunnen vinden.
Integendeel, hij is ervan overtuigd dat Foekje het slachtoffer is geworden van het grootste sportschandaal uit de Nederlandse geschiedenis. Fanny en haar man-coach Jan Blankers, tevens chef sport bij De Telegraaf, zouden hun grote invloed hebben aangewend om Foekje als atlete te liquideren.
Dat lukte. Er volgde een duistere keuring en Foekje kreeg een levenslange schorsing. Ze durfde zich een jaar lang niet meer buiten te vertonen.
Foekje heeft nooit over haar tragedie willen praten, ook niet met Kooman. Ook Fanny wilde er niet meer aan herinnerd worden. "Men schaamde zich erover in de atletiekwereld, ik denk Fanny ook", zegt Kooman.
De twee hoofdrolspelers leven nog. Foekje in het Friese Burum, Fanny als ernstig zieke bejaarde in een verpleeghuis in Hoofddorp.

Foekje Dillema is een vrouw!
Ik heb me vastgebeten in de zaak Foekje Dillema. Foekje Dillema was een groot hardlooptalent in Nederland. Ze liep in 1950 een nieuw Nederlands record op de 200 meter. Ze verbrak het oude record van Fanny Blankers-Koen. De onaantastbare gouden Fanny. Fanny heeft - samen met haar man Jan - Foekje een flinke streek geleverd. Foekje zou een man zijn en een dubieuze sekstest moest dat bewijzen. Je kunt er op het internet van alles over vinden. Het is het grootste sportschandaal van ons land. Foekje werd voor het leven geschorst door de Atletiekbond.
Wat me nu ergert aan de berichtgeving is dat er altijd weer ruimte wordt gelaten voor speculaties over de vraag of Foekje een man of een vrouw was. Ook Wilfried de Jong zegt aan het eind van zijn documentaire: het leek me een vrouw!
Ik heb een andere manier gevonden om aan te tonen dat Foekje een vrouw is: via de traditionele naamgeving in Friesland (en elders). Je moet er even je koppie bij houden.
Foekje werd ze genoemd, naar haar grootvader de boerenknecht Foeke Mientes van Straten die bij het gezin Dillema inwoonde. Haar oudere zussen Aafke en Antje (gestorven 1991) waren al vernoemd naar hun oma's. Het vernoemen van kinderen in traditionele gemeenschappen verliep volgens zeer strikte regels. Bij het huwelijk lagen de namen van de kinderen allang vast:
De oudste jongen kreeg de naam van de vader van zijn vader;
Het oudste meisje de naam van de moeder van haar moeder;
De tweede jongen de naam van de vader van zijn moeder;
Het tweede meisje de naam van de moeder van haar vader.
Altijd werden eerst de grootouders vernoemd. Zij konden zo weer voortleven in de namen van hun kleinkinderen. Wat nu als er eerst vier meisjes kwamen, zoals in het gezin Dillema?
De eerste twee dochters hadden dus de namen van hun grootmoeders. De derde dochter kreeg dan volgens de strikte regels de naam van de vader van haar vader, maar in de vrouwelijke vorm: Foekje naar opa Foeke. Het verklaart waarom er zoveel vrouwelijke varianten van mannennamen zijn in traditionele gemeenschappen. De grootouders moesten vernoemd!
Er kwam vervolgens nog een meisje bij de Dillema zussen. Ze werd genoemd naar de vader van haar moeder: en die heette Klaas. En zo heet de vierde dochter in het gezin Klaaske. De conclusie is onvermijdelijk: Als Foekje een jongen was geweest had ze Foeke geheten en als Klaaske een jongen was geweest had ze Klaas geheten.
Ja maar, hoor ik nu de kenners van de zaak Dillema al weer denken, als mijn oma een baard had. Ze denken: misschien is Foekje Dillema wel geboren als Foeke, maar omdat ze een meisje wilde zijn of als meisje wilde hardlopen noemde ze zichzelf Foekje. Laat ik die twijfel bij uw wegnemen.
Bestaat Foeke Dillema?
Ja zeker, Foeke Dillema bestaat en leeft! De eerste jongen - het zesde kind in het gezin Dillema - werd opnieuw volgens de strikte regels van de naamgeving vernoemd naar de vader van zijn vader: Foeke! Ook al was er al een Foekje in het gezin. Ja, je leest het goed, Foekje Dillema heeft een broer die Foeke heet (ze leven beiden nog!). Het was het zesde kind in het gezin. Tot slot kwam er nog een jongen in het gezin Dillema, nummer 7. Wie goed opgelet heeft, weet nu hoe hij heet: Klaas naar opa Klaas, ook al had hij al een zus die Klaaske heette.
De strikte regels van de naamgeving laten zien dat Foekje een vrouw is. Het is ondenkbaar dat in het gezin Dillema in de jaren 20 twee kinderen exact dezelfde naam droegen. Wie nog bezwaren wil inbrengen kan me mailen.
Het gezin Dillema in volgorde van geboorte: Aafke, Antje, Foekje, Klaaske, Eelkje, Foeke en Klaas.
(NB: Het vijfde kind in de familie Dillema was opnieuw een dochter. Dan treedt een nieuwe regel in werking: ze wordt vernoemd naar een ander familielid dan de grootouders. In dit geval naar haar overgrootmoeder Eelkje).
Tekst: Max Dohle.

Kort na haar overlijden verleende de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie eerherstel aan Foekje Dillema. De Nederlandse records door haar gelopen op de 100 en 200 meter zullen teruggeplaatst worden op de ranglijsten aller tijden. Bondsdirecteur Rien van Haperen bood excuses aan aan de nabestaanden over de gang van zaken rond de sekstest en de verwijdering uit de ploeg. Haar neef Foeke Dillema, wonende aan de Eskesstraat te Kollum, die op de rehabilitatie heeft aangedrongen, heeft de excuses aanvaard. De gemeente Kollumerland c.a. zal een plaquette in haar geboortedorp Burum plaatsen.

 

Burgemeester Bilker onthult kunstwerk Foekje Dillema.
Op zaterdag 31 mei 2014 heeft burgemeester Bilker samen met de kunstenaar, de heer Smeets, het kunstwerk ter nagedachtenis aan Foekje Dillema onthuld. De onthulling vond plaats aan het Satellietpad in Burum.
Het kunstwerk is een voetval in Friese stijl. Met ‘Friese stijl’ wordt bedoeld, in de vorm van de voorkant van een Friese boerderij en gebouwd van Friese geeltjes. Het heeft een rieten dak.
De voetbal draagt een ûleboerd (uilenbord) dat afkomstig is uit de omgeving waar Foekje toe behoorde en waar zij zich heeft teruggetrokken, namelijk Burum.
Aan de voorkant van de voetval is een opening (nis) waarin een knop van een rode lotusbloem van keramiek te zien is. Deze knop staat voor Foekje, die niet de kans heeft gehad om daadwerkelijk te mogen bloeien. De rode lotus staat voor zuiverheid in het hart en wordt beschouwd als symbool van mededogen.
“Ik wilde me bij een kunstwerk over Foekje Dillema niet bezighouden met het hardlopen. Voor mij staat Foekje Dillema niet zozeer voor sport, maar voor het lijden dat mensen overkomt wanneer ze, volgens anderen, anders zijn. Foekje Dillema staat voor de tragiek van uitsluiting en hoe dat iemands leven kan ruïneren”, aldus de heer Smeets.
Bron: Wâldnet d.d. 31-05-2014.

Parentatie I

2 Pieter Klazes Dillema, geboren op 20-08-1898 te Kollum.
Gehuwd ca. 1922 met
3 Sybrigje van Straten, geboren op 03-08-1900 te Burum.

Parentatie II

4 Klaas Keimpes Dillema, olieslagersknecht, geboren op 25-05-1873 te Kollum, overleden op 21-04-1919 te Kollumerland c.a. op 45-jarige leeftijd.
Gehuwd op 22-jarige leeftijd op 19-10-1895 te Kollumerland c.a. Echtgenote is de 21-jarige
5 Antje Pieters van Sloten, geboren op 03-01-1874 te Kollum, overleden na 1919.

6 Foeke Mientes van Straten, boerenknecht, geboren op 24-12-1870 te Burum, overleden na 1918.
Gehuwd op 29-jarige leeftijd op 05-05-1900 te Kollumerland c.a. Echtgenote is de 29-jarige
7 Aafke Eelkes Wiersma, dienstmeid, geboren op 26-01-1871 te Burum, overleden op 13-01-1918 te Kollumerland c.a. op 46-jarige leeftijd.

Parentatie III

8 Keimpe Gerrits Dillema, boerenknecht, geboren op 01-07-1837 te Hardegarijp, overleden op 11-11-1880 te Kollumerland c.a. op 43-jarige leeftijd.
Gehuwd op 28-jarige leeftijd op 19-05-1866 te Kollumerland c.a. Echtgenote is de 28-jarige
9 Antje Jelles van der Kam, dienstmeid, arbeidster, geboren op 20-07-1837 te Kollumerland c.a. Overleden op 09-06-1930 te Kollumerland c.a. op 92-jarige leeftijd.

10 Pieter Fokkes van Sloten, arbeider, geboren op 21-03-1846 te Jelsum, overleden op 22-04-1908 te Kollumerland c.a. op 62-jarige leeftijd.
Gehuwd op 23-jarige leeftijd op 16-09-1869 te Kollumerland c.a. Echtgenote is de 28-jarige
11 Pietje Koerts Broersma, arbeidster, geboren op 01-06-1841 te Engwierum, overleden op 07-11-1905 te Kollumerland c.a. op 64-jarige leeftijd.

12 Mient Foekes van Straten (Meinte), arbeider, geboren op 25-04-1842 te Burum, overleden op 22-04-1934 te Kollumerland c.a. op 91-jarige leeftijd.
Gehuwd op 26-jarige leeftijd op 26-09-1868 te Kollumerland c.a. Echtgenote is de 25-jarige
13 Eelkje Folkerts Zuiderbaan, arbeidster, geboren op 13-10-1842 te Akkerwoude, overleden op 19-06-1924 te Kollumerland c.a. op 81-jarige leeftijd.

14 Eelke Durks Wiersma, boerenknecht, arbeider, landbouwer, geboren op 11-01-1848 te Kollum, overleden op 12-06-1912 te Grootegast op 64-jarige leeftijd.
Gehuwd (1) op 22-jarige leeftijd op 20-10-1870 te Kollumerland c.a. Echtgenote is Sijbrigje Annes Radema, 22 jaar oud (zie 15), gehuwd (2) ca. 1890 met Pietertje Boelens, geboren op 16-03-1861 te Niebert, overleden op 11-01-1934 te Surhuisterveen op 72-jarige leeftijd.
15 Sijbrigje Annes Radema, dienstmeid, geboren op 03-10-1848 te Kollum, overleden op 30-01-1886 te Kollumerland c.a. op 37-jarige leeftijd.

Parentatie IV

16 Gerrit Klazes Dillema, arbeider, boerenknecht, geboren op 28-04-1800 te Hardegarijp, gedoopt op 22-06-1800 te Hardegarijp, overleden op 14-02-1865 te Hardegarijp op 64-jarige leeftijd.
Gehuwd op 29-jarige leeftijd op 22-08-1829 te Tietjerksteradeel met de 28-jarige
17 Trijntje Ales Klaver, naaister, geboren op 30-03-1801 te Hardegarijp, gedoopt op 10-05-1801 te Hardegarijp, overleden op 07-10-1877 te Hardegarijp op 76-jarige leeftijd.

18 Jelle Pieters van der Kam, boerenknecht, arbeider, geboren op 22-10-1810 te Kollum, gedoopt op 11-11-1810 te Kollum, overleden op 14-10-1886 te Kollum op 75-jarige leeftijd.
Gehuwd (1) op 24-jarige leeftijd op 25-07-1835 te Kollumerland c.a. Echtgenote is Baukje Rinzes Roorda (Rooda), 27 jaar oud (zie 19), gehuwd (2) op 39-jarige leeftijd op 25-05-1850 te Kollumerland c.a. Echtgenote is Froukjen Pieters Boonstra.
19 Baukje Rinzes Roorda (Rooda), boerenmeid, werkvrouw, geboren op 30-07-1807 te Kollum, gedoopt op 16-08-1807 te Kollum, overleden op 29-03-1848 te Kollum op 40-jarige leeftijd.

20 Fokke Pieters van Sloten, arbeider, geboren op 11-02-1821 te Hallum, overleden op 13-12-1860 te Ferwerderadeel op 39-jarige leeftijd.
Gehuwd (1) op 23-jarige leeftijd op 01-06-1844 te Ferwerderadeel met Lijsbeth Jobs Sijtsma, 21 jaar oud (zie 21), gehuwd (2) op 38-jarige leeftijd op 02-07-1859 te Ferwerderadeel met Trijntje Kornelis Braaksma, geboren rond 1836 te Hallum.
21 Lijsbeth Jobs Sijtsma, dienstmeid, geboren op 29-11-1822 te Beetgum, overleden op 15-07-1858 te Ferwerderadeel op 35-jarige leeftijd.

22 Koert Jelles Broersma, gardenier, geboren op 12-08-1804 te Niawier, overleden op 02-05-1850 te Oostdongeradeel op 45-jarige leeftijd.
Gehuwd op 32-jarige leeftijd op 17-05-1837 te Achtkarspelen met de 27-jarige
23 Antje Jacobs Boonstra, dienstknecht, geboren op 21-02-1810 te Buitenpost, gedoopt op 18-03-1810 te Buitenpost, overleden op 31-01-1858 te Oostdongeradeel op 47-jarige leeftijd.

24 Foeke Johannes van Straten, arbeider, slager, geboren op 31-10-1813 te Burum, overleden op 31-12-1876 te Burum op 63-jarige leeftijd.
Gehuwd op 20-jarige leeftijd op 20-03-1834 te Kollumerland c.a. Echtgenote is de 25-jarige
25 Kunje Mientes Stienstra, arbeidster, naaister, geboren op 22-02-1809 te Surhuisterveen, overleden na 1868.

26 Folkert Durks Zuiderbaan, geboren op 16-03-1817 te Betterwird, overleden op 15-03-1853 te Dantumadeel op 35-jarige leeftijd.
Gehuwd op 22-jarige leeftijd op 19-05-1839 te Dantumadeel met de 21-jarige
27 Saapke Jans de Hoop, geboren op 04-12-1817 te Wouterswoude, overleden op 07-04-1898 te Murmerwoude op 80-jarige leeftijd.
Gehuwd (1) op 21-jarige leeftijd op 19-05-1839 te Dantumadeel met Folkert Durks Zuiderbaan, 22 jaar oud (zie 26), gehuwd (2) op 38-jarige leeftijd op 31-01-1856 te Dantumadeel met Been Wiegers Dijkman, geboren rond 1812, overleden op 27-05-1856 te Dantumadeel.
Gehuwd (3) op 39-jarige leeftijd op 02-04-1857 te Dantumadeel met Bernardus Henricus Berends Blumers, 38 jaar oud, linnenwever, gardenier, geboren op 28-08-1818 te Hardegarijp, overleden op 05-03-1902 te Murmerwoude op 83-jarige leeftijd.

28 Durk Sybes Wiersma, boerenknecht, arbeider, geboren op 29-04-1811 te Kollum, gedoopt op 26-05-1811 te Westergeest, overleden op 06-05-1878 te Kollumerland c.a. op 67-jarige leeftijd.
Gehuwd (1) op 27-jarige leeftijd op 31-01-1839 te Kollumerland c.a. Echtgenote is Aafke Jans Wielsma, 22 jaar oud (zie 29), gehuwd (2) op 44-jarige leeftijd op 24-05-1855 te Kollumerland c.a. Echtgenote is Hittje Jans van der Ploeg.
29 Aafke Jans Wielsma, boerenmeid, geboren op 27-04-1816 te Kollum, overleden op 27-06-1852 te Kollumerland c.a. op 36-jarige leeftijd.

30 Anne Bartels Radema, geboren op 22-08-1809 te Kollum, gedoopt op 03-09-1809 te Kollum, overleden op 11-03-1863 te Kollum op 53-jarige leeftijd.
Gehuwd op 28-jarige leeftijd op 09-05-1838 te Ferwerderadeel met
31 Grietje Lykeles Hellema, geboren rond 1808 te Wanswerd, overleden op 19-12-1849 te Kollumerland c.a.

Bovenstaand overzicht, 5 generaties, is het topje van de ijsberg. Wilt U een zeer uitgebreid overzicht met honderden voorouders, hun partners en kinderen, neem dan contact op met de samensteller. Op basis van onkostenvergoeding maakt hij graag een uitgebreid boekwerk.